De Belgische filmmaker en animator Raoul Servais is vrijdag op 94-jarige leeftijd overleden in zijn woning in Leffinge. Dat meldt zijn familie zondagavond.
De Oostendse animatiefilmer Raoul Servais stierf zondag jl. in zijn woning in Leffinge op 94-jarige leeftijd. De bescheiden beeldend kunstenaar, filmer en scenarioschrijver laat een indrukwekkend en internationaal veel gelauwerd oeuvre achter.
De fascinatie voor de animatiemedium ondergaat hij al onbewust als broekje van vijf à zes jaar als zijn vader op zondag Charlie Chaplin- en Felix de katfilmpjes op de huisprojector laat rollen. De Tweede Wereldoorlog breekt bruusk zijn kindergeluk. De 12-jarige Raoul vlucht samen met zijn moeder en broer richting Frankrijk en ziet daarbij een paar keer de dood voor ogen. Het huis van het gezin, een porselein- en kristalwinkel in een historisch pand Winkel in de Oostendse Kapellestraat wordt totaal verwoest. Het gezin blijft berooid achter. Dat oorlogsgruwel en het aanverwante menselijk leed blijft later veel van zijn films inspireren.
Na zijn humaniora aan het Stedelijk Atheneum volgt hij de richting Sierkunsten aan het Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Gent. Aan die hogeschool wordt hij in 1960 docent. Ondertussen heeft hij al zijn eerste experimentele animatiefilms met uiterst beperkte technische middelen – een ingenieus sigarenkistje verbouwt hij tot camera – gerealiseerd en schildert hij als assistent van René Magritte mee aan het imposante muurschilderij ‘Le Domaine enchanté in het Knokse casino.
Met zijn eerste kortfilm Havenlichten (1957) behaalt hij meteen al de hoofdprijs op het Nationaal Festival van de Belgische Film: de eerste van de ruim 60 meestal internationale prijzen en onderscheidingen die hem te beurt zullen vallen. In 1963 richt hij in zijn school zijn eigen afdeling Animatiefilm op.
Servaisgrafie
In de volgende decennia stapelen zijn filmproducties en prijzen zich op: Chromophobia (1965), Sirene (1968) Goldframe (1969) To speak or not to speak (1970) , Opeation X-70 (1971), Pegasus (1973)… Met Harpya haalt hij in 1979 de gouden Palm op het Filmfestival van Cannes. Ondertussen is hij een veel gesolliciteerd voorzitter en/of jurylid op tal van internationale animatiefilmfestivals. Als een van de toonzettende Europese pioniers en zoekend vernieuwer van het animatiegenre schuwt Servais het experiment niet. Zo is hij de bedenker van de revolutionaire Servaisgrafie waarbij levende personages in het verhaal evolueren in een animatiedecor. In 1994 voltooit hij na 10 jaar experimenteren zijn langspeelfilm Taxandria. Waarbij Servais gedwongen wordt tot creatieve toegevingen, hoewel de film geen kassucces wordt, zal hij toch enkele filmprijzen binnenhalen.
Vanuit zijn thuisbasis Leffinge waar hij midden de polders een oud hoevetje bezielt, bleef Servais tot vrij recent artistiek bezig met schilderen, scenario’s bedenken. In 2015 ging ‘Tank’ in première en twee jaar Duiven.
Nog op 15 oktober jl. werd zijn jongste kortfilm Der Lange Kerl, die hij samen met Rudy Pinceel maakte, op het filmfestival Gent voorgesteld.
Tedere anarchist
Net zoals die laatste prent draagt hij in veel van zijn films zijn pacifistische overtuiging uit. “In al mijn tekeningen, schilderijen en boeken heb ik altijd gereageerd tegen alle vormen van geweld en onderdrukking”, zei hij nog in De Zeewacht van 13 maart 2020 in wellicht zijn laatste interview. Naast de Tovenaar van Oostende droeg hij even fier de tedere anarchist als geuzenaam.
In zijn geliefde Oostende zelf werd de bescheiden filmanimator geëerd met een ereburgerschap en een eigen ondertussen opgedoekte vleugel in Mu.ZEE. Maar veel van zijn erken horen bij. De vaste collectie en worden afwisselend tentoongesteld. In 2021 kreeg hij nog een retrospectieve in de Brusselse Belvédèremuseum en vorige zomer exposeerde hij een selectie uit zijn filmisch en grafisch werk in Expo 18 in Oostende.
Op de vraag in bovenvermeld interview of hij bang was voor de dood: “Helemaal niet. Ik vind het alleen spijtig dat ik ooit het leven zal moeten verlaten. Ik leef nog ontzettend graag en hoop dat nog zo lang mogelijk vol te houden.” Zijn eindstreep bereikte Servais op 19 maart. In zijn indrukwekkend oeuvre blijft hij onder ons. Raoul Servais heeft drie kinderen uit twee huwelijken.
Rouwregister
In 2018, op 90-jarige leeftijd, werd Raoul Servais benoemd tot ereburger van Oostende. In Mu.Zee werd een volledige vleugel aan hem gewijd. De stad Oostende eert haar ereburger met een online rouwregister, te vinden op www.oostende.be/raoul, en een fysiek rouwregister in cultuurcentrum De Grote Post, waar je van dinsdag 21 tot en met zondag 26 maart een persoonlijke boodschap kan neerpennen, elke dag van 12 tot 20 uur. Dat werd al van de eerste dag door heel wat mensen gedaan.
Lees ook…
Creatieve duizendpoot Raoul Servais: “Ik heb me in 92 jaar nog geen moment verveeld”
Filmmaker Dominique Deruddere: “Sublieme wereldklasse”
De sinds kort in Oostende wonende filmregisseur en scenarist Dominique Deruddere bekend meteen eerlijk: “Ik heb Raoul Servais niet zo goed gekend, maar dat maakt van hem natuurlijk geen mindere groot animatiefilmer en scenarist.” De realisator van Charlatan over zijn vriend Arno herinnert zich toch een ontmoeting met Servais in 2018. “Dat was in de Venetiaanse Gaanderijen, waar toen de 90ste verjaardag van Servais werd gevierd. Arno en ik waren er ook. Ik sprak hem daar wel even, maar hij was toen al hardhorig en veel van onze babbel ging op in het geroezemoes.” Wordt de animatiefilm niet al te vaak denigrerend als ‘tekenfilm’ gedegradeerd? “Net als een komedie is bijvoorbeeld ook een Disneyproductie eerder bij het populaire genre onder te brengen, maar wat Servais realiseerde, was sublieme wereldklasse naar inhoud en vorm,” aldus Deruddere.
Ex-directeur Vrije Tijd stad Oostende Martine Meire: “Ensor gunde de jonge Servais geen blik”
“Ik heb Raoul Servais vooral de voorbije tien jaar in mijn functie van directeur Vrije Tijd beter leren kennen”, zegt de intussen gepensioneerde Martine Meire. “Samen met hem konden we enkele tentoonstellingen in eigen stad opzetten. In 2008 was er naar aanleiding van zijn 80ste verjaardag een retrospectieve over zijn werk in de Venetiaanse Gaanderijen en in 2018 een foto-expo in de Nieuwe Gaanderijen. Servais was een heel aimabel mens. Het siert hem dat hij niet gekozen heeft voor het grote geld en pakweg een carrière bij de Disneystudio’s, maar de inhoud van zijn scheppend werk verkoos boven roem en rijkdom.” Martine herinnert zich Servais’ guitige ogen als hij haar vertelde dat hij als kleine jongen aan de hand van zijn moeder de bejaarde James Ensor op straat tegenkwam en de meester hem geen blik of vriendelijk woord gunde, maar zijn erg mooie moeder des te meer probeerde te charmeren.”
Directeur Toerisme Oostende Peter Craeymeersch: “Raoul zat op hoge leeftijd nog vol plannen”
Directeur Toerisme Oostende Peter Craeymeersch herinnert zich Raoul Servais als een bijzonder charmante man. “Op late leeftijd zat hij nog steeds vol plannen en was hij druk bezig. Telkens ik hem zag, borrelden weer nieuwe verhalen op.” Als directeur van het Filmfestival Oostende eerde Peter Craeymeersch de wegbereider van de animatiefilm in 2014 met een ster op de Zeedijk en een Life Time Achievement Award in 2018. “Hij sprak altijd vol lof over het FFO en drukte me op het hart dat ik bij de programmatie zoveel mogelijk de zee moest binnentrekken. Ik ben overigens ook blij te hebben kunnen bemiddelen bij het tot stand komen van de Servaisvleugel in Mu.ZEE”, zegt Craeymeersch, die ook sterk apprecieerde hoe Servais alle vormen van onrecht en dictatoriale dominantie aan de kaak stelde in zijn films en geschriften. In de komende weken plannen we een extra editie van ‘Meet The Masters’ over Raoul.
Patrick Vanslambrouck (Raoul Servais Fons): “Artistiek tijdvak afgesloten”
Via het Henri Storck Fonds leerde Patrick Vanslambrouck Raoul Servais kennen. “En toen het Raoul Servais Fonds vzw werd opgericht, werd ik er lid van en maakte hem vaak van dichtbij mee”, zegt Patrick, die talrijke bijdragen over de animatiecineast heeft gepubliceerd.
“Servais was voor de buitenwereld een wat gesloten man maar wie hem beter leerde kennen, ontdekte een vriendelijk en erg sociale mens, een warme persoonlijkheid ook en erg bescheiden”, getuigt Patrick. “Met zijn overlijden wordt een heel belangrijk artistiek tijdvak voor Oostende definitief afgesloten. Die startte in de tweede helft van de 19de eeuw met Ensor en Spilliaert, werd naadloos verdergezet door filmer Henri Storck en Constant Permeke en eindigt met Raoul als laatste adept van die belangrijke Belgische, maar vooral Oostendse beeldende kunstenaars, die ook elkaar hebben geïnspireerd.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier